دستگاه های اندازه گیری در الکترونیک

آوامتر یا مولتی متر :

کسانی که همیشه با برق و کارهای برقی سروکار دارند باید بتواند مقدار ولتاژ ، آمپراژ و اهم مدارها را اندازه گیری نمایند . لذا از وسیله ای بنام آوامتر یا مولتی متر استفاده می نمایند.

این دستگاه برای سه کار است :

ولت متر برای اندازه گیری اختلاف پتانسیل
آمپرمتر برای اندازه گیری شدت جریان مدار
اهم متر برای اندازه گیری مقاومت مدار

در تمام مدارهای برقی سه عامل اخلاف پتانسیل ، شدت جریان و مقاومت وجود دارد لذا در جلسه بعدی تمام این موارد را مورد بررسی قرار می گیرد .

مولتی متر ها در دو نوع با شکل ظاهری مختلف ساخته شده اند .

آنالوگ (عقربه ای)
دیجیتالی

در نوع دیجیتالی کلیه عملیات توسط دستگا انجام می پذیرد لیکن برا اندازه گیری دقیق نیست لذا متخصصین و مهندسین علاوه بر مولتی متر دیجیتالی ، بیشتر از مولتی متر آنالوگ (عقربه ای) استفاده می کند .

در اینجا کار با یک نوع مولتی متر را بطور کاملا ساده ارائه می شود :

هر مولتی متر ار قسمت بالا دستگاه صفحه مدرجی دارد که مقادیری در آن نوشته شده است . در قسمت پایین یک سلکتور یا کلید تنظیم قرار دارد که می توان بنا بر نیاز خود در وضعیت دلخواه به حرکت درآید . بنابراین بوسیله این کلید محدوده ولت متر ، اهم متر و یا آمپرمتر تنظیم می شود .

طبق قرارداد بین المللی سیم قرمز مثبت (+) و سیم سیاه منفی (-) است . در صفحه مدرج دستگاه دو خط بالا با علامتهای DC (جریان مستقیم مثل باطریها) و AC (جریان متناوب –برق شهر) مشخص شده که مقادیر ولتاژ از آن خوانده می شود . یکی دیگر از آن خطها که با اهم مشخص و از سمت راست از ۰ (صفر) شروع و در سمت چپ علامت بی نهایت (۸ برعکس) ادامه دارد برای اندازه گیری مقادیر اهم (اهم متر) می باشد .

در حالت عادی که دو سیم دستگاه (قرمز و سیاه) از یکدیگر جدا هستند عقربه در انتهای خط یعنی مقاومت بی نهایت قرار دارد .

در داخل دستگاه یک باطری ۱٫۵ است که در موقع اندازه گیری مقاومت ، جریان این باطری وارد مدار خواهد شد بنابراین اگر باطری این دستگاه ، در آورده شود ، نمی توان از اهم متر استفاده نمود .

همیشه توجه داشته باشید برای اندازه گیری ولتاژ ، سلکتور دستگاه در وضعیت اهم نباشد چون باعث سوختن دستگاه خواهد شد .

اهم متر

این محدوده برای اندازه گیری مقدار مقاومت مدار است . بنابراین سلکتور را روی محدوده اهم متر قرار دهید . این محدوده از چند بخش تشکیل شده است .

با توجه به اینکه چه مقدار مقاومت در مدار دارید بایستی سلکتور را روی یکی از اعداد قرار دهید .

قبل از این کار باید عقربه را صفر نمائید لذا دو سیم قرمز و سیاه را به هم اتصال دهید . زیر صفحه مدرج یک پیچ تنظیم وجود دارد (Adj) لذا با چرخاندن آن به سمت چپ و راست عقربه را روی عدد صفر (اهم) تنظیم نمائید .سپس دو سر سیم را به مدار مورد نظرتان اتصال دهید . عقربه شروع به حرکت می نماید به خط مدرج اهم متر نگاه کنید .

اگر سلکتور روی عدد X1 بود هر عددی را که عقربه نشان می دهد بخوانید .
اگر سلکتور روی X100 باشد هر عددی که عقربه نشان داد را در ۱۰۰ ضرب نمائید .
اگر سلکتور روی X1k قرار داشت (۱ کیلو اهم مساوی ۱۰۰۰ اهم است ) عدد هقربه را در ۱۰۰۰ ضرب نمائید.

توجه :

برای اندازه گیری مقدار مقاومت مدار بایستی حدود آن را در نظر گرفته نا متناسب با آن سلکتور را تنظییم نمود اگر عقربه به سمت راست یا چپ چسبید نشان آن است که سلکتور روی عدد درست تنظیم نشده است .
برای هر بار اندازه مقاومت لازم است صفر دستگاه توسط پیچ تنظیم گردد .

ولت متر

برای اندازه گیری ولتاژ مدار باید سلکتور را در محدوده ولتمتر قرار داده شود . همانگونه که ملاحظه می نمائید روی دستگاه دو قسمت برای ولتاژ درنظر گرفته شده است . جریان برق دو نوع است : مستقیم (DC) و متناوب (AC)

بنابراین برای اندازه گیری جریان مستیم یا متناوب ، سلکتور را در آن محدوده قرار می دهید .

در روی صفحه مدرج دو خط در بالا قرار دارد که کنار هر یک علامت AC و DC نوشته شده که از صفر تا یک عددی (با توجه به نوع مولتی متر ) در آن درج شده است . مولتی ما از صفر تا ۳۰ و یکی از صفر تا ۱۰ مدرج شده است .

صفر خط ولتمتر در سمت چپ است . برا تنظیم صفر ولتمتر بایستی دو سر سیم قرمز و سیاه از هم جدا باشند سپس به وسیله پیچ تنظیم ، عقربه را روی صفر تنظیم می نمایم .

سیمهای دستگاه را به دو سر مدار وصل نموده ، عقربه روی خط ولتاژ حرکت خواهد کرد .

اگر سلکتور روی ۱۰ باشد چه در محدوده AC و یا DC است ، عدد ۰ تا ۱۰ را می خوانیم .
اگر سلکتور روی ۳۰ باشد مقدار را از روی ۳۰-۰ را خوانده ولی هر عددی را که عقربه نشان داده همان عدد را یخوانید .
اگر سلکتور روی ۳۰۰ باشد مقدار را از روی خط ۳۰-۰ خوانده و هر عددی که عقربه نشان داد را در ۱۰ ضرب شود .

در محدوده سلکتور DC اعداد زیر ۱۰ هم دیده می شوند (مثل ۰٫۱ یا ۱ و یا ۳) . در برق مستقیم ولتاژهای ضعیف نیر وجود دارد . مثل ولتاژ باطریهای ۵/۱ ولتی که می توان اندازه آن را گرفت . بنابراین :

اگر سلکتور روی عدد ۳ باشد مقدار ۳۰-۰ را خوانده ولی هر عددی را که عقربه نشان داد در ۱۰ تقسیم می شود .
اگر سلکتور روی ۱ باشد مقدار ۱۰-۰ را خوانده هر عددی را که عقربه نشان داد بر ۱۰ تقسیم می شود .
اگر سلکتور روی ۱،۰ باشد مقدار ۱۰ –۰ را خوانده هر عددی که عقربه نشان داد بر ۱۰۰ تقسیم می شود.

تذکر :بایستی برای تنظیم سلکتور حدود ولتاژ را در نظر بگیریم اگر حدود ولتاژ را ندانستید ، سلکتور را روی عدد بیشتر قرار داده و اگر دستگاه عدد درستی را نشان نداد مقدار را کم نمائید .

آمپر متر

اصولا این نوع مولتی مترها مقدار آمپر ضعیف را اندزه گیری می نماید ولی برای آشنایی بیشتر توضیحاتی ارائه می گردد .

برای اندازه گیری شدت جریان سلکتور را در محدوده DcmA قرار دهید .

مقادیر را از روی همان خطهای AC و DC در روی صفحه مدرج خوانده می شود . برای اندازه گیری شدت جریان یک مدار باید دستگاه را به طریقه سری در مدار قرار داد . ابتدا عقربه را صفر نموده سپس به مدار بصورت سری قرار دهید . عقربه حرکت می نماید . از روی همان خط AC و DC مقدار خوانده می شود .

اگر سلکتور روی ۱ باشد از روی خط مدرج ۱۰-۰ خوانده هر عددی که عقربه نشان داد بر ۱۰ تقسیم نمائید .. عدد بدست آمده بر حسب میلی آمپر است بعنوان مثال اگر عقربه روی ۸ بود مقدار ۰٫۸ میلی آمپر است .
اگر سلکتور روی ۳ بود از روی خط ۳۰-۰ خوانده هر عددی که عقربه نشان داد را بر ۱۰ تقسیم کرده و بر حسب میلی آمپر است .
اگر سلکتور روی ۳۰ بود از روی خط ۳۰-۰ همان عدد را بخوانید .مثلا ۲۰ که می شود ۲۰ میلی آمپر
اگر سلکتور روی ۳۰۰ بود از روی خط ۳۰-۰ هر عددی که عقربه نشان داد را در ۱۰ ضرب نمائید .